જ્યોતિષ માં સૂક્ષ્મ ફળ કથન માટે રાશિ ચક્ર ના માત્ર 12 વિભાગ પુરા નથી હોતા. સટીક ફળ કથન માટે બીજા ઘણા વિભાગો ને જાણવા ની જરૂર હોય છે અને તેમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે નક્ષત્ર. જો રાશિ ચક્ર ને સત્તાવીસ બરાબર ભાગો માં વહેંચીએ તો દરેક ભાગ એક નક્ષત્ર કહેવાશે. ઈંગ્લીશ માં નક્ષત્ર ને કોન્સ્ટલેશન (constellation) અથવા સ્ટાર (star) પણ કહેવાય છે. જોકે ગણિતીય રીતે અમે રાશિ ચક્ર ને 360 અંશ નો ધારીએ છે એટલે દરેક નક્ષત્ર 360 / 27 = 13 અંશ 20 કળા નો અથવા આશરે 13,33 અંશો નું હોય છે. દરેક રાશિ ની જેમ દરેક નક્ષત્ર નું પણ એક નામ હોય છે. પહેલા નક્ષત્ર નું નામ અશ્વની, બીજા નું ભરની અને અંતિમ નક્ષત્ર નું નામ રેવતી છે. દરેક નક્ષત્ર નો સ્વામી ગ્રહ નિશ્ચિત હોય છે અને તે આ ક્રમ માં હોય છે - કેતુ, શુક્ર, સૂર્ય, ચંદ્ર, મંગલ, રાહુ, ગુરુ, શનિ અને બુધ. યાદ રાખવા માં સરળતા માટે આ સૂત્ર યાદ રાખો (કેશુંઆચભૌરરાજીશ) એટલે કે કેતુ, શુક્ર, આદિત્ય (સૂર્ય), ચંદ્ર, ભૌમ (મંગલ), રાહુ, જીવ (ગુરુ), શનિ, બુધ. દરેક નવમાં નક્ષત્ર પછી નક્ષત્ર સ્વામી રિપીટ થાય છે એટલે કે જે પહેલા નક્ષત્ર નો સ્વામી છે તેજ દસમા નક્ષત્ર નો સ્વામી છે અને તેજ 19 માં નક્ષત્ર નો સ્વામી હશે.
રાજ યોગ ના ફળ ના મળવા નું મુખ્ય કારણ હોય છે રાજ યોગ બનાવનાર ગ્રહ નું નબળું હોવું. ગ્રહ ની તાકાત જાણવા માટે અમે 15 નિયમ પહેલા બતાવેલા હતા. એના સિવાય પાંચ બીજા કારણો થી રાજ યોગ ભંગ થાય છે તે આજે જણાવીએ છે.
નક્ષત્ર વિભાજન જ્યોતિષ માં ઘણું મહત્વપૂર્ણ છે. જ્યોતિષ માં દશા ની ગણતરીઓ પણ નક્ષત્ર ના આધારે કરવા માં આવે છે. દશા થી કોઈ પણ ઘટના નો સમય નિર્ધારણ થાય છે, એના વિશે પછી જાણીશું. ટૂંક માં ગ્રહ જે નક્ષત્ર પર બેઠેલું હોય છે તે નક્ષત્ર થી કારકત્વ લયી લે છે. જ્યોતિષ લોકો ગ્રહો ની રાશિ તો દર વખતે જુવે છે કેમકે જન્માક્ષર થીજ દેખાઈ જાય છે પરંતુ નક્ષત્ર ને ભૂલી જાય છે. ગ્રહ પોતાની દશા માં માત્ર તેજ ભાવો નો ફળ નથી આપતો જેનો તે સ્વામી છે અને જે ભાવ માં તે બેઠો છે. પરંતુ તે ભાવ નો ફળ પણ આપે છે જેનો તે ગ્રહ નો નક્ષત્ર સ્વામી માલિક છે અને જ્યાં તે ગ્રહ નો નક્ષત્ર સ્વામી બેઠો છે. એટલે જયારે પણ આપણે દશા જોઈએ, ગ્રહ ના નક્ષત્ર સ્વામી ને ના ભૂલો.
આ લેખ માં માત્ર આટલુંજ. નમસ્કાર.